يکي از معجزه‌هايي که براي امام علي ـ عليه السّلام ـ اتفاق افتاده است جريان رد‌الشمس ـ يعني بازگشت خورشيد پس از غروب ـ مي‌باشد. اين جريان خارق‌العاده هم در دوران زندگي پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و هم در دوران خلافت امام علي ـ عليه السّلام ـ رخ داد. در اين مورد سه مقدمه قابل توضيح است که ابتدا به آنها اشاره مي‌شود:

الف: درباره اين جريان علاوه بر آن‌که بيشتر دانشمندان شيعه آن را در کتاب‌هاي خويش آورده و تأييد کرده‌اند(1) بسياري از کتب معتبر اهل سنت نيز آن را به سلسلة اسناد خويش روايت نموده و پذيرفته‌اند.(2) حتي برخي از دانشمندان اهل‌سنت درباره تأييد اين جريان و پاسخ به اشکال‌هايي که به سند يا متن روايت شده کتابي مستقل تأليف کرده‌اند.(3)

ب: امام علي ـ عليه السّلام ـ حداقل دوبار اين اعجاز را به عنوان يکي از فضيلت‌ها و افتخارات خويش به مخالفان گوش‌زد نموده و آنان نيز آن را تأييد نمودند؛ يکي در احتجاج با ابوبکر پس از جريان سقيفه(4) و ديگري در روز شوراي شش نفره خطاب به اصحاب شورا.(5)

ج: اين واقعه به عنوان يکي از موضوع‌هاي مسلم تاريخي در شعر بسياري از شعراي قرن اول و دوم آمده است(6) از جمله سيد حميري.(7)

امّا شرح و توضيح اين واقعه: همانگونه که اشاره شد اين معجزه دوبار اتفاق افتاده است هر دوي آن‌ها را به طور خلاصه از کتاب ارشاد شيخ مفيد نقل مي‌کنيم:(8)

1. ردشمس در وهله اول به طوري که اسماء، ام سلمه، جابر انصاري، ابوسعيد خدري و گروهي ديگر روايت کرده‌اند چنين است که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در منزل خود بود و علي ـ عليه السّلام ـ هم حضور داشت هماندم جبرئيل آمده وحي الهي آورده سپس رسول خدا سر مبارک خود را روي پاي علي ـ عليه السّلام ـ گذارد و سر برنداشت تا هنگامي که آفتاب غروب نمود علي ـ عليه السّلام ـ که نماز عصر را بجا نياورده بود ناچار شد نمازش را نشسته و در حالت رکوع و سجود با اشاره به جاي آورد. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ پس از آن‌که به خود آمد به علي ـ عليه السّلام ـ فرمود نماز عصرت قضا شد عرض کرد نمي‌توانستم نماز را به حالت عادي بخوانم به خاطر حالت وحي که بر شما عارض شده بود و بر من تکيه داده بوديد. در اين هنگام پيامبر و يا علي ـ عليه السّلام ـ از خداي متعال مي‌خواهد که خورشيد را براي علي ـ عليه السّلام ـ که براي احترام به پيامبر نمازش را به حالت عادي نخوانده ـ برگرداند و چنين مي‌شود. دربارة مکاني که اين قضيه رخ داد اگرچه در روايت شيخ مفيد منزل پيامبر گفته شده امّا برخي ديگر آن را «ضهياء» يا «صهباء»(9) و برخي آن را در «کراع الغميم»(10) و برخي ديگر آن را مسجد فضيخ ـ در حوالي مدينه ـ دانسته‌اند.(11)

2. مرتبه دوم که پس از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ براي ايشان اتفاق افتاد هنگامي که امام ـ عليه السّلام ـ و ياران او قصد عبور از رودخانه فرات در منطقه بابل را داشتند و سپاهيان مشغول عبور دادن مرکب‌ها و توشه‌ها از رودخانه بودند از نماز عصر غافل شدند امّا امام و برخي از ياران نماز را به جاي آوردند. در اين هنگام خورشيد غروب نمود در حالي که عدّه زيادي نماز عصر را نخوانده بودند آنان در اين باره با امام ـ عليه السّلام ـ به گفتگو پرداختند. وقتي امام ياران خويش را اين‌گونه نگران ديد از خداي متعال درخواست نمود تا خورشيد را برگرداند که سپاهيان نماز عصر را به جاي آورند و چنين شد…)(12)

معرفي منابع، جهت مطالعه بيشتر:

1ـ کشف اليقين في فضايل اميرالمؤمنين ـ عليه السلام ـ ، علامه حلّي.

2ـ دانشنامة امام علي، زير نظر علي اکبررشاد.

——————————————————————————–

(1) . از جمله: کليني، الکافي، ج4، ص562 ـ صدوق، الفقيه، ج1، ص203، ح608 ـ طبرسي، الاحتجاج، ج1، ص266 ـ ‌سيد مرتضي، رسائل المرتضي، ص78ـ83 ـ سيد رضي، خصائص الائمه، ص56 ـ فتال نيشابوري ـ روضة الواعظين، ص129.

(2) . ابن شهر آشوب، المناقب، ج2، ص143 ـ اميني، الغدير، ج3، ص128ـ140 ـ ابن کثير، البداية و النهاية، ج6، ص86ـ91 ـ الطبراني، المعجم الکبير، ج24، ص145، ح382 ـ ابن عساکر، تاريخ مدينة دمشق، ج42، ص314 ـ المناوي، فيض القدير في شرح جامع الصغير، ج5، ص562.

(3) . ابن شهر آشوب، المناقب، ج2، ص143 ـ اميني، الغدير، ج3، ص127ـ128 ـ محمودي، کشف الرمس عن حديث ردالشمس، ص21.

(4) . صدوق، الخصال، ص550.

(5) . طوسي، الامالي، ص548 ـ طبرسي، الاحتجاج، ص207.

(6) . محمودي، کشف الرمس عن حديث ردالشمس، ص231.

(7) . شيخ مفيد، الارشاد، ج1، ص347.

(8) . همان، ص345ـ347.

(9) . مجلسي، بحارالانوار، ج41، ص167.

(10) . همان، ص174.

(11) . کليني، الکافي، ج4، ص561.

(12) . شيخ مفيد، الارشاد، ج1، ص346.